Gijasuddin Abdul-Fath Omer ibn Ibrahim Hajjam Nišapuri (1048 – 1131) bio je perzijski polimat, filozof, astronom, astrolog i pjesnik. Smatra se jednim od najuticajnijih mislilaca srednjeg vijeka. Pisao je traktate o mehanici, geografiji, minerologiji, muzici i islamskoj teologiji. Rođen je u Nišapuru, kao mladić se preselio u Semerkand i tamo stekao obrazovanje.
Potom se preselio u Buharu i potvrdio se kao jedan od najboljih matematičara i astronoma u Zlatnom dobu islama. Az-Zamahšeri ga je nazivao filozofom svijeta. Mnogi izvori svjedoče da je decenijama predavao filozofiju Ibn Sine u Nišapuru, gdje je i rođen i sahranjen, i gdje njegov mauzolej danas predstavlja remek-djelo iranske arhitekture, koji je posjećen od mnogih svake godine.
Još za života, Hajjam je bio poznat kao matematičar. Napisao je uticajan Traktat o demonstraciji problema algebre (1070), gdje je postavio principe algebre, djela perzijske matematike koja je vremenom došla u Evropu. On je izveo opšte metode za rješavanje kubnih jednačina.
Također, Hajjam je bio član komisije koja je reformisala iranski kalendar. Komisiju je sastavio seldžučki sultan Melik-šah, a reforma je završena 1079. godine, čime je nastao Džalali kalendar, koji je ostao u upotrebi širom Irana od 11. do 20. stoljeća. On je osnova iranskog kalendara, koji se danas koristi u Iranu i Afganistanu.
Omer Hajjam, osim toga što je dao veliki doprinos razvoju matematike, astronomije i filozofije, te je inspirisao dalje generacije, bio je i istaknuti pjesnik tokom vladavine Melik-šaha. Književni historičari vjeruju da je napisao oko hiljadu katrena ili rubaija (četverostih). Bio je predstavljen Zapadu kroz svoje rubaije. Najpoznatiji u prijevod Hajjamovih rubaija je prijevod Edvarda Fintzgeralda. Prevedene su na mnogo jezika, neke direktno sa perzijskog, a mnogo njih je prevedeno sa Fintzgeraldovog prijevoda.
Pjesme Omera Hajjama, kao i ostalih perzijskih književnih mecena, na naše prostore su došle u Osmanske vrijeme, dolaskom orijentalnih jezika i književnih tradicija. Neki od Hajjamovih stihova su ispisani kaligrafskim pismom na zidu starog restorana “Morića han” na Baščaršiji.
Filozofska misao koja se provlači Hajamovim proznim i znanstvenim ostvarenjima, može se pratiti i u njegovom pjesništvu. Glavne teme o kojima govori su pitanje ljudske sudbine, prolaznost života, (ne)moć znanja da odgovori na probleme ljudske egzistencije, smisao postojanja, odnos prema vjeri, prepuštanje blagodatima življenja i brojne druge.
Niti jedan perzijski pjesnik nije izazvao toliko razilaženja i oprečnih tumačenja poezije kao Hajam. Dok ga jedni vide kao agnostika i hedonistu, drugi u njegovim stihovima pronalaze sufijske i neoplatonističke odjeke. Originalnim i konciznim stilom, kao i svojim slobodoumnim razmišljanjima, smatra se jednim od najzanimljivijih i najkontroverznijih pjesnika perzijske književnosti.
